BİTKİLERDE KRİSTALLER ve GÖREVLERİ
Kristaller: Pek çok bitki, metamölizma sonucu oluşan ve tekrar kullanılmayan klorür, fosfat, karbonat, silikan anhidritleri ve sülfatlar gibi birçok mineral asit tuzlarını (anorganik tuzlar) hücrelerinde depo ederler. Örneğin, metabolizma sonucu oluşan oksalik asit bitki için zararlıdır. Bu asit bitkinin köklerinden gelen kalsiyum ile birleşerek kalsiyum oksalat kristaline dönüşür ve hücreler için zararsız hale gelir. Sırasıyla koful (vakuol), sitoplazma. Hücre çeperi, kristal idioplastlarında, epidermal tüylerde ve floem parankimasında oluşan kristaller, hücrelerin protoplastlarını kaybedip ölmesi sonucu bütün hücreyi işgal edebilirler. Limon, portakal, turunç gibi değişik bitki türlerinde değişik kristal şekillerine rastlanmaktadır. Bunlar tek bulunduğu gibi, birleşerek ikiz veya kristal toplulukları oluştururlar.
Kalsiyum tuzları arasında en çok bilineni kalsiyum oksalatlardır. Bunlar ihtiva ettikleri su durumuna göre iki değişik sistemde değişik şekilde kristaller oluştururlar.
Birincisi, tabanı kare olan düzgün prizmalar şeklinde 3 su (trihidrat) ihtiva eden kalsiyum oksalat (C204Ca, 3H2O) kristalleridir. Bunlar içerisinde en çok görüneni prizma, oktoeder şeklindeki tek kristaller ile yıldız şeklindeki (ikiz) Druz veya Druza’ dır. Örneğin tek ve ikiz kristallere Bégonia’da (begonya), Allium cepa (soğan) kabuğunda, eğik prizmalara Citrus (limon, portakal, turunç) bitkilerinde rastlanır.
İkincisi tabanı romboeder şeklinde eğri prizma veya çubuk şeklinde tek sulu (monohidratlı) kalsiyum oksalat kristalleridir (C^C^Ca, H2O). Bunlardan en tanınmışı tek, uzun, iğne veya çubuk şeklindeki rafitlerdir. Bunların müsilaj içinde demetler halinde bulunanlarına stilloid denir. Bu tür kristallere monokotil (tek çim yapraklı) bitkilerden Allium (soğan), Scilla (adasoğanı), Aloe (sarı sabır); dikotil (iki çim yapraklı) bitkilerden Mesembrianthemum (makas otu), Impatiens sultani (cam güzeli) ve I. balsamina (dokunma bana) gibi bitkilerde çokça görülür.
Üst üste dizilmiş parankima hücrelerinde bulunan kristaller, diziler halinde göründüklerinden bunlara kristalli hücre dizileri veya kristal lifleri denir. Söğütte olduğu gibi, böyle hücreler çoğunlukla sklerenkima liflerinin arasında bulunurlar.
Rubiaceae (kökboyasıgiller) ve Solanaceae (patlıcangiller, Nicotiana= tütün)’ye ait bitkilerde olduğu gibi, fazla sayıda, küçük, köşeli şekiller gösteren kristal kutnu parankima hücrelerinin içini tamamen doldurarak onların grimsi- siyah görünmelerine neden olurlar. Silisyum dioksitten (SİO2) oluşan kristallere ise Diyatomeler, Equisetaceae (Articulatae, atkuyruğugiller), Poaceae (buğdaygiller) ve Cyperaceae (kağıtotugiller, Papirusgiller) familyalarına ait bitkilerin hücre çeperlerinde çokça bulunurlar(Şekil 3.1).
Kalsiyum oksalattan oluşmuş çeşitli kristaller
En iyi bilinen kristal şekillerinden biri de kalsiyum karbonattan oluşmuş sistolitlerdir. Bunlar kalsiyum karbonatın hücre çeperinin içinde veya üstünde birikmesiyle oluşmuş, bir sap kısmı bulunan, adeta dut meyvesini andıran bileşik kristallerdir. Ficus elastica (kauçuk ağacı) yapraklarında olduğu gibi, lithosist denilen özel, genişlemiş epidermal hücrelerde rastlanır.
Helianthus tuberosus (yer elması)’da olduğu gibi, inülin karbohidratından oluşmuş iğne biçimindeki kristallerin bir nokta etrafında dizilmesiyle oluşan kristal topluluğuna sferit veya sferokristal denir. Organik maddelerden oluşan kristallere karotin (havuç ve benzeri bitkilerde turuncu renk pigmenti), berberin ve saponinler de örnek verilebilir.
Laboratuarda Yapılacak İşlemler:
1.Allium cepa (soğan)’ın renkli kabuklarım bir gün önce kloralhidrat içine koyarak saflaştırınız. Bu kabuklardan küçük bir parçayı lam- lamel arasında, bir damla su ortamında, mikroskop altında inceleyerek tek ve ikiz kristalleri gözleyiniz ve şekillerini hücrelerin içinde gösteriniz.
2.Begonia (begonya) türlerine ait bitkilerin yaprak saplarından enine kesitler alarak lam-lamel arasında, bir damla su ortamında mikroskopta inceleyerek tek, ikiz ve yıldız şeklindeki druz (yıldızsı) kristalleri gözleyiniz ve şekillerini içinde bulunduğu hücrelerle birlikte gösteriniz
3.Impatiens sultani veya I. balsamina (cam güzeli) türlerinin yaprak sapından enine ve boyuna kesitler alarak lam- lamel arasında, bir damla su ortamında, mikroskop altında gözleyerek uzun, iğnemsi veya çubuk şeklindeki tek rafitleri ve rafit demetlerini (stilloid) inceleyiniz ve şekillerini hücrelerle birlikte çiziniz.
4.Salix (söğüt)’in genç dallarından teğetsel kesit alarak kristalli hücre dizilerini inceleyiniz ve şekillerini hücrelerle birlikte çiziniz.
5.Ficus elastica (kauçuk ağacı)’nın özellikle sararmış yapraklarının iletim demetlerine yakın yerlerinden enine kesitler alıp mikroskopta gözleyerek sistolit kristallerini inceleyiniz ve şeklini yakın çevresiyle birlikte çiziniz.
Triticum (buğday) veya Cyperus (Japon şemsiyesi, siperus) yaprak veya gövdelerinden yüzeysel kesitler alarak, inceleyiniz ve kristal kumu hücrelerini çiziniz.
Anatomi
-
Beyin Sapı İşlevi
-
Pupiller Refleks Yolları
-
Amygdala
-
Hipokampus Anatomisi
-
Kanatlı Hayvanlarda Solunum Sistemini Oluşturan Organların Özellikleri
-
Hayvanlarda Solunum Tipleri
-
Hayvanlarda Solunum Mekaniği Nedir?
-
Hayvanlarda Akciğerler (Pulmones)
-
Soluk Borusu (Trake, Trachea)
-
Gırtlak (Larinks, Larynx)
-
Bölgelere Göre Omurların Özellikleri Nelerdir?
-
Omurganın yapısı ve görevleri nelerdir?
-
İskeletin (Kemiklerin) Görevleri Nelerdir ?
-
Kemik gelişimini etkileyen faktörler nelerdir?
-
Kemikleşme (Ossificasyon) Nedir ?