BEYİN SAPININ TRANSVERSAL ALTBÖLÜMLERİ
a.Medulla oblongata (Omurilik soğanı) : Medulla oblongata (Medulla, Bulbus). beyin sapının omurilikle birleşen en alt bölümüdür. Omurilikle olan kesintisiz devamlılığı nedeniyle, bazı anatomistler tarafından omuriliğin. for.magnum’un üstünde kalan genişlemiş bir bölümü olarak kabul edilir.
Medulla,taşıdığı çıkan-inen yollar yanında, VII, IX, X, XI ve XII. kranial sinir ve retiküler formasyon çekirdekleri nedeniyle yaşamsal öneme sahiptir, özellikle retiküler formasyon çekirdekleri kardiak, vazomotor ve respıratuvar merkezler olarak ta fonksiyon görürler. Medulla oblongata’daki bazı nöronlar kandaki karbondioksit ve hidrojen iyon konsantrasyonu monitörü olarak ta çalışırlar.
Medulla’nın ön yüzünde,orta hatta longitudinal bir yarık (Fissura mediana anterior) ile bunun iki yanında pyramis olarak adlandırılan şişkinlikler bulunur. Piramisler. serebral korteksten başlayıp, omuriliğe giden motor yol (T ractus pyramidalis. Trac.corticospinalis) liflerinden oluşur. Bu yolun liflerinin büyük bir bölümü, medullanın alt bölümünde çaprazlaşırlar (Decussatio pyramidum-motoria). Pyramis’lerin üst bölümlerinin arka-dış taraflarında oliva olarak adlandırılan şişkinlikler görülür.
Medulla’nın arka yüzünün üst yarısı, fossa rhomboidea’nın alt yarısını oluşturur. Arka yüzün alt yarısında tuberculum gracile et cuneatum’lar görülür. Bu şişkinlikler, aynı addaki demetler (Fasciculus) şeklinde aşağıya doğru da uzanır.
IX,X,XI ve XII kraniai sinirler, medullanın ön ve yan yüzlerinden çıkarak beyin sapını terkederler.
b.Pons (Köprü) : Pons. beyinciğin önünde,mesencephalon ile med. oblongata arasında yer almış beyin sapı bölümüdür. Latince köprü anlamına gelen pons, gerçekten de beyin sapının iki bölümü olan mesencephalon ve medulla arasında, beyin sapının serebellum (Beyincik)’la olan bağlantılarını sağlayan bir köprü olarak fonksiyon görür. Arka yüzünde, med.oblongata ile kesintisiz bir bir şekilde uzanan pons.ön ve yan yüzde sulcus bulbopontinus ile med.oblongata’dan aynlmıştır. Bu olukta, VI.,VII., ve VIII. kranial sinirlerin ekstraaksial segmentlerinin başlangıç bölümleri yer alır.
Pons’un ön yüzü kabarık olup. ortasında uzunlamasına seyreden sulcus basilaris bulunur. Ön yüz yanlarda pedunculus cerebellaris medius ile devam eder. On yüzün anterolateral bölümünden n. trigeminus çıkar. Yanlarda. sulcus bulbopontinus hizasında, medulla, pons ve serebellum arasında kalan, klinik öneme sahip alana trigonum pontocerebellare denir. N.facialis (CN VII) ve n.vestibulocochlearis (CN VIII) bu alan içinde yer alır. Arka yüz.serebellum ile gizlenmiş bir yüz olup. fossa rhomboidea’nın üst yarımını oluşturur.
Bazı anatomistler. ponsu dorsal ve ventral pons olarak iki bölüme ayırır. Dorsal pons, retiküler formasyon yapıları ile bazı kranial sinir çekirdekleri (CN V,VI,VII,VIII) ve inen-çıkan yolları taşır. Buradaki retiküler formasyonun bazı çekirdekleri, solunumu düzenleyen apnöstik ve pnömotaksik merkezler olarak fonksiyon görür. Ventral pons’ta pontin çekirdekler yer alır. Bu çekirdekler kortikopontoserebellar yolların bağlantı nöronlarından oluşur.
1.Mesencephalon (Orta beyin) : Pons ve diencephalon arasında yer alan mesencephalon, beyin sapının en kısa bölümüdür.
Mesencephalon’un ön yüzünde, piramidal, kortikonüklear ve kortikopontin liflerin oluşturduğu sağ-sol crura cerebri’ler (Beyin ayakçıkları) uzanır. Crura cerebri’lerin arasında orta hatta. derin bir çukurluk (Fossa interpedincularis) yer alır. Bu çukurluğun dibi bir çok küçük kan damarı ile delindiği için substantia perforata interpeduncularis (posterior) olarak adlandırılır. N.oculomotorius (CN III) beyin sapını bu çukurluktan terkeder.
Mesencephalon’un arka yüzünde 4 adet yuvarlak şişkinlik (Colliculi) yer alır. Corpora quadrigemina (Dördüz cisim) olarak adlandırılan bu şişkinlikler, horizontal ve vertikal iki olukla bir çift üst (Colliculus superior), bir çift alt (Colliculus inferior) şişkinliğe ayrılmıştır. Colliculus superior’lar görme. colliculus inferior’lar işitme ile ilgili merkezleri taşır. Colliculus inferior’ların aşağısından orta hatta yakın olarak n.troehlearis (CN IV)’ler çıkar. Bu sinirler oldukça ince olup, mesencephalon’un dışyan yüzlerini dolanarak öne doğru ilerlerler.
Mesencephalon, retiküler formasyon, III ve IV. kranial sinir çekirdekleri ile nuc.ruber ve substantia nigra olarak adlandıran çekirdekleri içerir.
BEYİN SAPININ LONGITUDINAL ALTBÖLÜMLERİ : Beyin sapının transversal altbölümlerinin yanında, anatomik-fonksiyonel bütünlük arzeden 3 longitudinal alt bölümü vardır. Tectum, tegmentum ve basis olarak adlandırılan bu alt bölümleri ayrı ayrı inceliyeceğiz.
Tectum :Beyin sapı tectum’u (L.tavan) hiçbir kranial sinir çekirdeği, hiçbir retiküler formasyon yapısı, hiçbir longitudinal seyirli uzun motor+duysal yol demeti içermeyen ince bir bölümdür. Beyin sapının aqueductus cerebri (Sylvius) ve fossa rhomboidea’nın dorsalinde kalan ince dorsal kitlelerini (Tectum mesencephali, velum medullare anterius et posterius) içerir.
Basis :Beyin sapının ventral bölümünü işgal eden basis (L.taban),esas olarak kortikospinal, kortikobulber ve kortikopontin lifler gibi serebral korteksten kaynak alan motor lif demetlerinden oluşur. Beyin sapının en kalın basis’i pons’ta. en ince basis’i bulbus’ta bulunur.
Tegmentum :Beyin sapı tegmentum’u (L.örtü,basis örtüsü),tectum ve basis arasında kalan nöronlar ve sinir lifi demetlerinden oluşmuş bir kitledir. Buradaki nöronlar, XI.hariç’ III-XII kranial sinir çekirdekleri ile retiküler formasyon çekirdeklerini oluştururlar. Sinir lifi demetleri ise tüm uzun duysal yollar. fasciculus longitudinalis mediaüs, trac.tegmentalis centralis ve retiküler formasyon yollanna aittir.
* Beyin sapı, a.vertebralis ve a.basilaris’in dalları tarafından kanlandmlır.Beyin sapının vasküler ve yer kaplayan yapı patolojilerinde kranial sinir belirtileri ile çeşitli motor-duysal yollara ait belirtiler ortaya çıkar.
d.CEREBELLUM (BEYİNCİK ): Beyincik. temel beyinin ikinci büyük bölümü olup. temel beyin ağırlığının % 10 ‘unu oluşturur. Cerebellum, beyin sapının arkasında, cerebrum’un oksipital lobunun aşağısında, fossa cranii posterior’da yer alır. Oksipital lob ile beyincik yarımküreleri arasındaki transversal yarıkta tentorium cerebelli (Beyincik çadırı) bulunur.
Beyincik, vermis, iki küçük flokkulo-noduler lob ve iki büyük hemisfer (Hemispherium cerebelli) olmak üzere üç temel bölüme ayrılarak incelenir.
Vermis : Beyinciğin, kurt şeklindeki orta bölümüdür.
Hemispherium cerebelli : Vermis’e bağlanan ve fissura posterolateralis’in önünde kalan beyincik bölümüdür. Sağ-sol iki serebellar hemisfer ile vermis .corpus cerebelli olarak adlandırılır. Corpus cerebelli, fissura prima ile ön ve arka iki loba (Lobus anterior er posterior) ayrılır.
Lobus flocculonodularis (Vestibular serebellum) :Fissura posterolateralis’in gerisinde kalan nodulus ve flocculus’lar lobus flocculonodularis olarak adlandırılır.
BEYİNİN ÖRTÜLERİ (Meninges ): Merkez sinir sisteminin iki bölümü (Encephalon ve medulla spinalis) ‘de, dıştan içe doğru dura mater, arachnoidea mater ve pia mater olmak üzere üç örtü ile sarılmıştır.
Dura mater :Birbiri ile kaynaşmış iki katmanlı bir örtüdür. İç katman spinal dura mater,dış katman ise kafatası kemiklerinin endosteum tabakası ile uzanır. Dış katman,arter ve venler içeren fibröz bir katmandır.İç katman,hemisferler ile beyin-beyinciği ayıran yarıklara giren falx cerebri ve. tentorium cerebelli ‘de uzanir. Falx cerebri ve tentorium cerebelli.kranial kaviteyi üç kompartmana ayırır.
Dura mater’in iki katmanı birbiri ile kaynaşarak kafatası kemiklerinin iç yüzüne tutunur.(Fonksiyonel şekilde epidural bir aralık yoktur). Dura mater ile arachnoidea mater arasında potansiyel bir bir boşluk olan spatium subdurale (Subdural aralık) yer alır. Subdural aralıkta B.O.S.bulunmaz.
Belli bölgelerde, dura mater’in iki yaprağı arasında dura mater ven sinüsleri olarak adlandırılan kanallar oluşmuştur. Dura mater ven sinüsleri, beyinin ven kanını toplayarak venöz sisteme naklederler.
Arachnoidea mater :Ortada yer alan bu örtü. ince bir bağ doku katmanı olup. sulkuslara girmeden beyini sarar. Arachnoidea mater ile pia mater arasında, trabeküler bir ağ içeren ve serebrospinal sıvı (B.O.S.) ile doldurulmuş bir aralık (Spatium subarachnoidale subaraknoidal aralık) yer alır. Arachnöidea mater, kendine ait damarlara sahip olmamakla beraber. subaraknoidal aralıkta kan damarları bulunur.
Pia mater :Beyin örtülerinin en içte yer alan ve en ince tabakasıdır. Beyin yüzeyindeki sulkusların içine de girerek beyini saran bu örtü. taşıdığı çok sayıdaki küçük kan damarı ile beyin beslenmesinde de rol oynar. Pia mater, belli yerlerde beyin ventriküllerine de girerek plexus choroideus’ları oluşturur.Plexus choroideus’lar B.O.S.’nı salgılarlar.
2.OMURİLİK (Medulla spinalis): Omurilik (Med.spinalis). merkez sinir sisteminin canalis vertebralis içinde yer alan bölümü olup. for. magnum’dan L 1- L 2 düzeyine (yetişkinde) kadar uzanır. Üst ucu beyin sapı ile kesintisiz bir şekilde birleştiği halde, alt ucu konik bir şekilde (Conus medullarİs) sonlanır. İntrauterin yaşamın 2-3. ayında vertebral kanalı tümüyle doldurmasına karşın gelişme ilerledikçe omurga ve dura mater, omurilikten daha hızlı büyüdüklerinden omuriliğin alt ucu daha yüksek seviyede (Doğum anında L 3,yetişkinde L 1-2 düzeyinde) kalır. Bu farklı gelişme,- for. intervertebrale’den geçerek çıkan ve spinal sinirleri oluşturan sinir köklerinin omuriliğin alt bölümünden çıktıktan sonra uzun bir yol katetme gereğini doğurur.
Omuriliğin alt bölümünden çıkarak aşağıya doğru uzanan bu sinir kökleri topluluğu, atkuyruğuna benzediği için cauda equina olarak adlandırılır. Cauda equina topluluğunun ortasında, conus medullaris’in tepesinden coccyx’e kadar uzanan piamater oluşumu (Nöral doku değildir) ince bir demet (Filum terminale) yer alır.
Omurilik,40-45 cm uzunluğunda. yaklaşık 1 cm kalınlığında. hafif önden arkaya doğru basık bir silindir görünümündedir. Boyun ve bel bölgelerinde olmak üzere iki şişkinliğe sahiptir. Yukanda. boyun bölümündeki şişkinliğine intumes- centia cervicalis. aşağıda bel bölümündeki şişkinliğine de intumescentia lumbalis denir. Bu şişkinliklerden sıra ile üst ve alt ekstremiteyi innerve edecek sinirler çıkar.
Omurilik, dört yüzlü olarak kabul edilir. Ön yüzde. orta hatta, yukarıdan aşağıya doğru uzanan yarığa fissura mediana anterior (ventralis), arka yüzde,- orta hatta yukarıdan aşağıya doğru uzanan oluğa da sulcus medianus posterior (dorsalis) denir. Ön yarığın dış tarafında sulcus anterolateralis (ventro-lateralis) ,arka oluğun dış tarafında da sulcus posterolateralis (dorsolateralis) yer alır. Sağ-sol iki sulcus anterolateralis’lerden motor karakterli radix anteriorlar çıkar; sulcus posterolateralis’lerden ise duysal karakterli radix posterior’lar girer. Herbir arka kök (Radix posterior) üzerinde ganglion spinale (Spinal ganglion,kök ganglionu) bulunur.
Omurilik gidişi boyunca 31 segmente (Segmenta medullae spinalis) ayrılır.- Herbir segmentten bir çift spinal sinir çıkar. Spinal sinirlerin omurganın topografik bölümlerine göre dağılımı şöyledir:
-BOYUN BÖLÜMÜ (Pars cervicalis) C I-VIII 8 çift
-GÖĞÜS BÖLÜMÜ (Pars thoracica) T I-XII 12 çift
-BEL BÖLÜMÜ (Pars lumbalis) L I-V 5 çift
-SAKRAL BÖLÜM (Pars sacralis) S I-V 5 çift
-KOKSİGEAL BÖLÜM (Pars coccygea) Co I 1 çift
Her biri spinal sinir, for.intervertebrale düzeyinde ön ve arka iki kök (Radix anterior et posterior)’un birleşmesi ile oluşur.
Omuriliğin İÇ YAPISI : Medulla spinalis. transversal bir kesit yapılarak incelenecek olursa. iç bölümünde H şeklinde (veya kelebek şeklinde) gri cevher (Substantia grisea) ‘den, dış bölümünde-H’ın ‘çevresinin ise beyaz cevher (Substantia alba) ‘den yapılı oJduğu görülür. H ‘ın kemerinin ortasında, içi B.O.S.ile dolu canalis centralis’in kesiti yer alır.
Substantia grisea: Esas olarak sinir hücresi gövdelerinden yapılıdır. Ayrıca assosiasyon ve efferent nöronlarm dendritleri. ganglion spinale’deki nöronların miyelinsiz aksonlarını da içerir.Kesitleri H harfine benzeyen gri cevherin öne doğru olan uzantılarına comu anterius (Ön boynuz) arkaya doğru olan uzantılarına comu posterius (Arka boynuz).T 1 – L-2 düzeylerinde dışyana doğru olan uzantılarına comu laterale (Dışyan boynuz) denir.
Ön boynuzlar motor nöronlardan. arka boynuzlar duysal nöronlardan.dışyan boynuzlar ise sempatik nöronlardan oluşur.
Substantia grisea. birçok çekirdek grubu ile on adet lamina’ya ayrılmıştır. Substantia alba :Esas olarak miyelinli sinir lifleri ve nöroglialardan yapılıdır. Substantia alba üç çift funiculus’a ayrılarak incelenir. Herbir funiculus’ta. omurilik boyunca uzanan inen ve çıkan (yükselen) yollar (Tractus, fasciculus) yer alır. İnen (Descending) yollar motor impulsları MSS’den çevreye, çıkan (Ascending) yollar ise çevreden MSS’nin ilgili yerlerine duysal impulslar taşırlar.
YÜKSELEN VE İNEN YOLLAR
YÜKSELEN YOLLAR :
1.Trac.spinothalamicus anterior:
Yeri :Funiculus anterior
Başlangıcı-seyri-son lan ışı-. Çevreden başlayan lifler gang.spinale yolu ile comu posterius’a girer. Çaprazlaşan lifler funiculus anterior’a geçer.Lifler lemniscus medialis içinde Thalamus’a ulaşırlar.
Taşıdığı impuls : Dokunma
2.Trac.spinothalamicus lateralis :
Yeri :Funiculus lateralis
Başlangıcı-seyri-sonlanışı -.Çevreden alınan ağrı-ısı duyuları gang. spinale yolu ile comu posterius’a girer. Buradan çıkan lifler çaprazlaştıktan sonra funiculus lateralis’e geçerler. Lifler talamusa ulaşır.
Taşıdığı impuls. Ağrı, ısı.
3.Trac.spinocerebellaris anterior :
Yeri:Funiculus lateralis
Başlangıcı-seyri-sonlanışi: Kas, tendon ve eklemlerden gelen impulslar ganglion spinale yolu ile comu posterius’a girer. Bazı lifleri çaprazlaşan yol cerebellum’a ulaşır.
Taşıdığı impuls: Derin bilinçsiz duyu
4.Trac.spinocerebellaris posterior:
Yeri:Funjculus lateralis
Başlangıcı-seyri sonlanışi: Trac.spinocerebellaris anterior’la aynı seyri gösterir. Farklı olarak med.spinalis’te çaprazlaşmayan liflerce oluşturulur.
Taşıdığı impuls: Derin bilinçsiz duyu
5.Fasciculus gracilis + Fasciculus cuneatus :
Yeri: Funiculus posterior
Başlangıcı-seyri-sonlanışı. Çevreden alınan duyu, gang, spinale yolu ile comu posterius->funic. posterior’a iletilir. Aynı tarafta med.oblongata’ya. oradaki çaprazdan sonra talamusa ulaşırlar.
Taşıdığı impuls: Bilinçli derin duyu.(Basınç, iki nokta ayırımı .titreşim ve pozisyon duyusu)
İNEN YOLLAR
6.Trac.corticospinalis anterior :
Yeri :Funicuius anterior
Başlangtcı-seyri-sonlanışı : Serebral korteksten başlayan lifler, çaprazlaşmadan med.spinalis’e ulaşırlar. Sonlanacağı segmentte çaprazlaşırlar.
Taşıdığı impuls-. Gövde kaslarına istemli motor emir taşır.
7.Trac.corticospinalis lateralis :
Yeri : Funiculus lateralis
Başlangıcı-seyri ve sonlanışı: Serebral korteks ten başlayan lifler. decus- satio piramidi um (motoria) da çaprazlaşıp funic.lateralis’e geçerler. Daha sonra cornu anteriusa. oradan da radix anterior yolu ile spinal sinir oluşumuna katılırlar.
Taşıdığı impuls :Ekstremite kaslarının istemli motor emirlerini taşır.
8.Trac.rubrospinalis :
Yeri : Funiculus lateralis
Başlangıct-seyri-sonlanışı :Nuc.ruber’den başlayan yol mesencephalon- da çaprazlaşır. Lifler med .spinalis’te cornu anteriusa ulaşır.
Taşıdığı impuls :Ekstremitelerin manupulatif hareketleri ile ilgili motor emirleri taşır.
9.Trac.vestibulospinalis :
Yeri :Funic.anterior
Başlangtcı-seyri-sonlanışı : Med.oblongata’daki vestibüler çekirdeklerden başlar, Çapraz yapmadan cornu anterius nöronlarına ulaşır.
Taşıdığı impuls : Denge ve postürün sağlanması ile ilgili emirleri taşır.
1.Trac.reticulospinalis anterior et posterior :
Yeri :Funic.anterior et posterior
Başlangıcı-seyri-sonlanışı : Med.oblongata ve pons’taki retiküler formasyon çekirdeklerinden başlar. Liflerin çoğunluğu çapraz yapmadan cornu anterius nöronlarına ulaşır.
Taşıdığı impuls : Dik duruşun sağlanmasında etkili olan emirleri taşır.
Anatomi
-
Beyin Sapı İşlevi
-
Pupiller Refleks Yolları
-
Amygdala
-
Hipokampus Anatomisi
-
Kanatlı Hayvanlarda Solunum Sistemini Oluşturan Organların Özellikleri
-
Hayvanlarda Solunum Tipleri
-
Hayvanlarda Solunum Mekaniği Nedir?
-
Hayvanlarda Akciğerler (Pulmones)
-
Soluk Borusu (Trake, Trachea)
-
Gırtlak (Larinks, Larynx)
-
Bölgelere Göre Omurların Özellikleri Nelerdir?
-
Omurganın yapısı ve görevleri nelerdir?
-
İskeletin (Kemiklerin) Görevleri Nelerdir ?
-
Kemik gelişimini etkileyen faktörler nelerdir?
-
Kemikleşme (Ossificasyon) Nedir ?