Balıklarda yüzgeçler ve yüzgeç tipleri
Yüzgeçler genellikle balıkların yüzmesine, denge sağlamasına ve oriantasyonuna hizmet eden organlardır. Tipik olarak bir balığın 2 adet çift yüzgeci 3 adet de tek (median) yüzgeci bulunur.
Tek Yüzgeçler (Median)
İdeal bir balık vücudunda, örneğin; Sazan balığı (Cyprinus carpio), tek yüzgeçlerin adedi 3 tanedir. Bunlar sırtta bulunan Dorsal yüzgeç, anüs gerisinde bulunan Anal yüzgeç ve kuyruk sapının ucunda bulunan Kuyruk yüzgeci veya Kavdal yüzgeçten ibarettir. Tek yüzgeçler medianda iki katlı bir deri kıvrıntısı ile buna destek olan ışınlardan (radius) yapılmışlardır.
Dorsal Yüzgeç
Sırt yüzgeci adı verilen ve genellikle büyüklüğü, sayısı, şekli ve konumu bakımından gruplara göre farklılık gösteren bu yüzgeç, tıpkı bir kayığın karinası gibi iş görerek yüzme esnasında balığın su içinde yuvarlanmasını önler, dolayısıyla bir nevi denge sağlayıcıdır. Bazen çok uzun olur, bazen da küçüktür. Örneğin, Blennidae familyasındaki türlerinde oldukça uzun olup, hemen hemen bütün sırtı kaplamıştır. Buna karşın Clupeidae familyasında oldukça küçüktür. Bu yüzgeç genellikle tek (Cyprinidae, Clupeidae, Cobitidae vb.) olmakla beraber, bazı gruplarda iki adet (Mugilidae, Percidae, Atherinidae, Gobiidae) olabilir. Tek olduğu zaman genellikle serbesttir. Fakat bazı balıklarda kuyruk yüzgeci ile kaynaşmış olabilir. Yılan balıklarında (Anguilla gibi). Tek olunca konumu da oldukça değişiklik gösterebilir. Örneğin, Clupeidae familyasında aşağı yukarı ortada olduğu halde, Siluridac familyasında vücudun iyice ön tarafında, Esocidae familyasında ise, vücudun çok gerisinde yer almaktadır.
Dorsal yüzgeç birden fazla olduğu zaman anteriorden itibaren I. Dorsal, II. Dorsal şeklinde isimlendirilir. Bazen I. Dorsalin önünde yer alan münferit radiuslarla (Gasterosteidae) dorsalin sayısı daha da arttırılabilir. Fakat genellikle bu müstakil ışınlar, Dorsal yüzgece dahil edilmeyip münferit dikenler olarak dikkate alınırlar.
Dorsal tarafta bir de etsi yapıda ve ısırışız olan, Salmonidae, Bagfidae ve Sisoridae familyalarında bulunan yağ yüzgeci vardır. Şayet Dorsal yüzgeç çift ise, genellikle I. Dorsal diken ışınlardan, II. Dorsal ise yumuşak ışınlardan ibaret radiuslar taşırlar. I. ve II. Dorsaller bazen ayrı ayrı (Mugilidae, Atherinidae), bazen da bitişik olarak (Percidae) bulunurlar.
Anal Yüzgeç
Anal açıklığın hemen arkasında yer alan bu yüzgeç de yine balığın dengesini sağlamada rol oynar. Şayet balığın hareketinde rolü varsa bu yüzgeç genellikle çok uzun olur ve kuyruk yüzgeci ile birleşir (Anguilla'da olduğu gibi). Anal yüzgeçler bazen nadir olarak modifiye olup, kopulasyon organı halini alabilir. Örneğin; Gambusia'nın. özellikle erkek bireylerinde Anal yüzgecin bir kısmı gonopodia denilen çiftleşme organı şeklinde değişikliğe uğramıştır. Bu yüzgeç genellikle bütün balıklarda yumuşak ışınlardan meydana geldiği halde, sadece Percidae familyasında iki anterior ışını, diken radiustan teşkil edilmiştir.
Kuyruk Yüzgeci
Kuyruk yüzgeci, vücudun arka ucunda yer alan ve balığa bir kayığın dümeni gibi yön vermede iş gören bir hareket organıdır. Zamanımızda yaşayan balıklarda 3 tip kuyruk yüzgeci ayırt edilir
Homoserk Kuyruk Yüzgeci
Son birkaç omurun birleşmesinden meydana gelmiş ve ürostil adı verilen iskelet parçası yukarıya doğru yönelmiştir. Fakat kuyruk lopları birbirine eşit olup simetrik bir görünüş mevcuttur. Genellikle bütün kemikli balıklarda (Teleostei) bu tip kuyruk yüzgeci hakimdir ve daima bu yüzgeçte yumuşak ışınlar bulunur.
Heteroserk Kuyruk Yüzgeci
Bu tipte, omurganın son ucu yukarıya doğru kıvrılmıştır, yani ürostil kuyruğun üst lobu içersinde uzanmaktadır. Buna uygun olarak da lopların boyları farklıdır, dolayısıyla hem içte, hem de dışta asimetrik bir durum mevruttur Bu tip kuyruk yüzgeci Mersin balıkları (Chondruslei) grubunda görülür.
Difiserk Kuyruk Yüzgeci
Bu tip kuyruk yüzgecinde, diğer iki tipten farklı olarak omurganın son ucu kuyruk yüzgecinin nihayetine kadar düz olarak uzanmakta, dolayısıyla yüzgeç Dorsal ve Ventral olmak üzere iki eşit kısma bölünmektedir. Böyle yüzgeç tipine ise ilkel balıklardan Cyclostomata grubunda rastlanmaktadır.
Çift Yüzgeçler
]
Pektoral Yüzgeçler
Genel olarak solungaçları örten solungaç kapaklarının hemen gerisinde yer alır. Çoğu zaman yumuşak radiuslarla desteklenmiş olup adeta bir kürek gibi vazife görürler. Bazı balıklarda tamamen kaybolmuş durumdadırlar.
Ventral (Pelvik) Yüzgeçler
Bunlar balığın hareketinde en aktif yüzgeçler oldukları için çok önemlidirler. Pelvik yüzgeçler bazı formlarda hiç bulunmayabilirler. Bazı balıklarda ise biribri ile birleşerek tıpkı bir vantuz şeklini alırlar. Genellikle yumuşak ışınlarlada desteklenirsede bazen diken ışını içerirler. Yüzgeç ışınları kemikleşmiş bazen de kıkırdaktan ibbaret olabildiği gibi bu ışınlar serbest ve birbiri ile kaynaşmış olabilir.
Bazı balıklarda yüzgeçler normal bir rejenerasyon gösterir. Yüzgeçleri tamamıyla kesilen böyle bir balık kesilen yüzgecini kısa zamanda yeniden meyana getirebilirler.
Zooloji
-
Ataks tavuk yetiştiriciliği ve Ataks tavuk özellikleri nelerdir?
-
Omurgalılara Genel Bir Bakış
-
Memelileri diğer canlı türlerinden ayıran bazı özellikler
-
Göz dizilişlerine bakarak örümceklerde familya tespiti
-
Önositoid nedir? Önositoidler nasıl bir yapıya sahiptir ?
-
Adipohemosit nedir?
-
Sferül hücre nedir?
-
Koagülosit nedir?
-
İntegrin nedir? Görevleri nelerdir?
-
Organogenez nedir ? Hangi canlılarda görülür ?
-
Hayvanlarda boşaltım sistemi elemanları nelerdir?
-
Nöral Kristadan Gelişen Yapılar
-
Omurgasızlarda kan hücreleri
-
Deneylerde Neden Fare Kullanılır?
-
İstilacı Türlerin Yayılma Yolları Nelerdir ?